Nghị định số 140/2025/NĐ-CP ngày 12/06/2025 Quy định về phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương 02 cấp trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Xây dựng

Ngày 12 tháng 6 năm 2025, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 140/2025/NĐ-CP quy định về phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương 02 cấp trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Xây dựng. Nghị định này có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 7 năm 2025 và là một bước tiến quan trọng trong việc cải cách hành chính, tăng cường phân quyền, phân cấp, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực xây dựng.

Phạm vi và Nguyên tắc phân định thẩm quyền

Nghị định 140/2025/NĐ-CP tập trung vào việc phân định nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương theo mô hình tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Xây dựng. Đồng thời, Nghị định cũng quy định trình tự, thủ tục thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp tỉnh và cấp xã được phân định.

Các nguyên tắc phân định thẩm quyền được nhấn mạnh trong Nghị định bao gồm:

• Bảo đảm phù hợp với Hiến pháp, Luật Tổ chức Chính phủ và Luật Tổ chức chính quyền địa phương.
• Phù hợp với nhiệm vụ, quyền hạn và năng lực của cơ quan, người có thẩm quyền, tránh trùng lặp, chồng chéo chức năng, nhiệm vụ.
• Phân định rõ thẩm quyền giữa Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân và Chủ tịch Ủy ban nhân dân.
• Bảo đảm cơ sở pháp lý cho hoạt động bình thường, liên tục, thông suốt của cơ quan, xã hội, người dân và doanh nghiệp, tạo thuận lợi cho cá nhân, tổ chức tiếp cận thông tin, thực hiện quyền và nghĩa vụ.
• Đảm bảo tính thống nhất trong thi hành Hiến pháp và pháp luật, tính công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình và kiểm soát quyền lực hiệu quả.
• Không ảnh hưởng đến việc thực hiện các điều ước và thỏa thuận quốc tế mà Việt Nam là thành viên.
• Nguồn lực thực hiện nhiệm vụ phân định thẩm quyền do ngân sách nhà nước bảo đảm.

Ngoài ra, việc phân định thẩm quyền trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Xây dựng còn bảo đảm chuyển nhiệm vụ, quyền hạn của Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện về chính quyền địa phương cấp xã, và một số nhiệm vụ lên chính quyền địa phương cấp tỉnh phù hợp với năng lực và tính chất liên xã, liên ngành, kỹ thuật cao.

Phân định thẩm quyền cụ thể

Nghị định phân định chi tiết thẩm quyền cho chính quyền địa phương 02 cấp trong nhiều lĩnh vực quan trọng của Bộ Xây dựng, bao gồm:

• Hoạt động xây dựng (Chương II): Ủy ban nhân dân cấp xã sẽ thực hiện các nhiệm vụ như cấp giấy phép xây dựng, chấp thuận địa điểm xây dựng, quản lý nhà nước về xây dựng, thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi, báo cáo kinh tế – kỹ thuật đầu tư xây dựng, thiết kế xây dựng triển khai sau thiết kế cơ sở của dự án do mình quyết định đầu tư, và quản lý trật tự xây dựng. Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định việc phân cấp kiểm tra công tác nghiệm thu và quyết định phá dỡ công trình trong một số trường hợp.
• Nhà ở, kinh doanh bất động sản (Chương III): Ủy ban nhân dân cấp xã được giao nhiều trách nhiệm liên quan đến phát triển, quản lý nhà ở, bao gồm quy hoạch, bố trí đất xây dựng nhà ở xã hội, tiếp nhận thông báo cho thuê nhà của cá nhân nước ngoài, lưu trữ hồ sơ nhà ở, quản lý kiến trúc mặt ngoài nhà ở, ban hành quyết định cưỡng chế phá dỡ nhà ở, và nhiều nhiệm vụ khác liên quan đến quản lý nhà chung cư, nhà ở xã hội. Đặc biệt, Nghị định cũng phân công trách nhiệm cho Ủy ban nhân dân cấp xã trong việc giải quyết khiếu nại và tranh chấp về nhà ở.
• Kiến trúc, phát triển đô thị, hạ tầng kỹ thuật (Chương IV): Ủy ban nhân dân cấp xã sẽ đảm nhiệm trách nhiệm quản lý nhà nước về kiến trúc, tổ chức lập, điều chỉnh danh mục công trình kiến trúc có giá trị, lập quy chế quản lý kiến trúc điểm dân cư nông thôn và phê duyệt, ban hành quy chế này. Về quản lý phát triển đô thị, Ủy ban nhân dân cấp xã sẽ hướng dẫn chủ đầu tư thực hiện bồi thường, hỗ trợ và tái định cư. Trong lĩnh vực cấp thoát nước, Ủy ban nhân dân cấp xã sẽ ký thỏa thuận dịch vụ cấp nước, phê duyệt kế hoạch phát triển cấp nước khi công trình cấp nước nằm trong địa giới hành chính của một đơn vị hành chính cấp xã.
• Giao thông (Chương V): Ủy ban nhân dân cấp xã sẽ thực hiện chức năng cơ quan quản lý đường bộ thuộc Ủy ban nhân dân cấp huyện, tổ chức bảo vệ kết cấu hạ tầng đường bộ, cấp phép sử dụng tạm thời lòng đường, vỉa hè và chấp thuận vị trí, thiết kế đấu nối tạm. Trong lĩnh vực đường sắt, cấp xã sẽ chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra việc quản lý đất dành cho đường sắt và thực hiện các biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn, xử lý vi phạm hành lang an toàn giao thông đường sắt.

Quy định chuyển tiếp

Nghị định cũng đưa ra các quy định chuyển tiếp rõ ràng để đảm bảo quá trình chuyển giao nhiệm vụ, quyền hạn diễn ra thông suốt, không làm gián đoạn công việc, không ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của xã hội, người dân và doanh nghiệp. Các văn bản, giấy tờ đã ban hành trước khi sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước vẫn tiếp tục có giá trị.

Nghị định số 140/2025/NĐ-CP thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong việc xây dựng một nền hành chính hiện đại, hiệu quả, đáp ứng tốt hơn nhu cầu phát triển kinh tế – xã hội và phục vụ nhân dân.