Đối tượng áp dụng Luật Đấu Thầu cập nhật theo Luật số 57/2024/QH15 (hiệu lực từ ngày 15/01/2025) và Luật số 90/2025/QH15 (hiệu lực từ ngày 01/07/2025)
Luật Đấu thầu đóng vai trò xương sống trong việc quản lý và sử dụng hiệu quả các nguồn vốn của nhà nước và xã hội, đảm bảo tính cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế. Việc xác định chính xác “Đối tượng áp dụng” là yếu tố nền tảng để đảm bảo luật được thực thi đúng đắn. Bài viết này sẽ đi sâu phân tích các quy định về đối tượng áp dụng theo tài liệu được cung cấp, bao gồm cả những sửa đổi, bổ sung quan trọng.
I. Tổng quan về đối tượng áp dụng
Luật Đấu thầu được áp dụng cho các cơ quan, tổ chức và cá nhân tham gia hoặc có liên quan đến hoạt động đấu thầu. Về cơ bản, phạm vi của Luật được chia thành ba nhóm chính: các hoạt động bắt buộc phải áp dụng, các hoạt động được quyền lựa chọn áp dụng, và các trường hợp ngoại lệ được quy định đặc thù.
II. Các hoạt động bắt buộc áp dụng Luật Đấu thầu
Đây là những trường hợp mà việc tuân thủ các quy định của Luật Đấu thầu là một nghĩa vụ pháp lý.
1. Lựa chọn nhà thầu sử dụng vốn Nhà nước
Đây là đối tượng cốt lõi và phổ biến nhất của Luật Đấu thầu. Cụ thể, luật áp dụng cho hoạt động lựa chọn nhà thầu khi sử dụng các nguồn vốn sau:
- Vốn ngân sách nhà nước theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước.
- Vốn từ nguồn thu hợp pháp của các cơ quan nhà nước và đơn vị sự nghiệp công lập.
Các hoạt động mua sắm, lựa chọn nhà thầu sử dụng nguồn vốn này bao gồm:
- Thực hiện dự án đầu tư, dự toán mua sắm: Áp dụng cho cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, xã hội, đơn vị vũ trang nhân dân, đơn vị sự nghiệp công lập và các tổ chức, cá nhân khác.
- Cung cấp sản phẩm, dịch vụ công.
- Mua sắm trong lĩnh vực y tế: Bao gồm mua thuốc, hóa chất, vật tư xét nghiệm và thiết bị y tế.
- Mua hàng dự trữ quốc gia và thuê bảo quản: Trừ trường hợp mua trực tiếp rộng rãi của mọi đối tượng theo luật về dự trữ quốc gia.
- Các công việc khác mà pháp luật liên quan yêu cầu phải tổ chức đấu thầu.
Điểm sửa đổi quan trọng: Dự thảo luật đã sửa đổi đoạn đầu của khoản này, bổ sung thêm các trường hợp ngoại lệ được quy định tại các khoản 7, 8 và 9 của Điều 3. Điều này cho thấy xu hướng làm rõ và thu hẹp phạm vi áp dụng bắt buộc ngay từ quy định chung nhất.
2. Lựa chọn nhà thầu liên quan đến Doanh nghiệp Nhà nước (Đã bị bãi bỏ)
Theo quy định cũ, Luật Đấu thầu áp dụng cho việc lựa chọn nhà thầu để thực hiện:
- Các gói thầu thuộc dự án đầu tư của doanh nghiệp nhà nước (DNNN) và doanh nghiệp do DNNN nắm giữ 100% vốn điều lệ.
- Gói thầu trang bị từ quỹ phát triển khoa học và công nghệ của DNNN.
Thay đổi mang tính bước ngoặt: Quy định tại Khoản 2 này đã bị bãi bỏ. Đây là một thay đổi rất lớn, trao quyền tự chủ cao hơn cho các DNNN trong hoạt động mua sắm, đầu tư không sử dụng vốn ngân sách nhà nước, miễn là họ đảm bảo các nguyên tắc về công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình như được quy định trong các điều khoản khác.
3. Lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án đầu tư kinh doanh
Luật cũng điều chỉnh hoạt động lựa chọn nhà đầu tư (không phải nhà thầu) cho các dự án đầu tư kinh doanh, bao gồm:
- Dự án đầu tư có sử dụng đất mà pháp luật về đất đai quy định phải tổ chức đấu thầu.
- Dự án đầu tư phải đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư theo quy định của pháp luật chuyên ngành.
III. Hoạt động được tự quyết định áp dụng Luật
Đối với các tổ chức và cá nhân có hoạt động đấu thầu không thuộc các trường hợp bắt buộc nêu trên, Luật mở ra cơ chế tự nguyện. Họ có thể tự quyết định việc áp dụng toàn bộ Luật hoặc chỉ một vài điều, khoản, điểm cụ thể của Luật này.
Điểm sửa đổi: Quy định này được sửa đổi để phù hợp với việc bãi bỏ Khoản 2 (về DNNN), làm rõ rằng các tổ chức, cá nhân không thuộc Khoản 1 (vốn nhà nước) và Khoản 3 (lựa chọn nhà đầu tư) thì được quyền tự quyết định áp dụng.
IV. Các trường hợp ngoại lệ và quy định áp dụng đặc thù
Điều 3 của Luật đóng vai trò quan trọng trong việc làm rõ mối quan hệ giữa Luật Đấu thầu và các luật khác, cũng như quy định các trường hợp ngoại lệ không phải áp dụng Luật này.
1. Nguyên tắc ưu tiên áp dụng
- Về nguyên tắc, hoạt động đấu thầu phải tuân thủ Luật này. Nếu có sự khác biệt giữa Luật này và luật khác ban hành trước đó, quy định của Luật Đấu thầu sẽ được ưu tiên áp dụng. Tuy nhiên, nguyên tắc này có nhiều ngoại lệ quan trọng.
2. Các trường hợp áp dụng luật chuyên ngành
- Dầu khí: Việc lựa chọn nhà thầu ký hợp đồng dầu khí tuân theo pháp luật về dầu khí.
- Đối tác công tư (PPP): Lựa chọn nhà đầu tư và nhà thầu cho dự án PPP tuân theo pháp luật về PPP.
- Hoạt động ở nước ngoài: Việc lựa chọn nhà thầu của cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài tuân theo pháp luật về cơ quan đại diện.
3. Dự án sử dụng vốn ODA và vốn vay ưu đãi nước ngoài
- Quy định trong điều ước quốc tế hoặc thỏa thuận vay nước ngoài sẽ được ưu tiên áp dụng.
- Luật Đấu thầu của Việt Nam chỉ áp dụng khi điều ước hoặc thỏa thuận không quy định, hoặc có quy định phải áp dụng pháp luật Việt Nam.
Điểm sửa đổi đáng chú ý: Thủ tục xử lý các quy định về đấu thầu khác với luật đã được thay đổi. Thay vì Chính phủ phải trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến , quy định mới cho phép cơ quan đàm phán báo cáo Chính phủ để xem xét, quyết định việc áp dụng theo quy định của nhà tài trợ.
4. Các trường hợp được tự quyết định mua sắm (không áp dụng Luật Đấu thầu)
Đây là một danh sách các ngoại lệ quan trọng, cho phép các cơ quan, tổ chức được tự quyết định việc mua sắm miễn là đảm bảo công khai, minh bạch, hiệu quả và trách nhiệm giải trình. Các trường hợp này bao gồm:
- Sử dụng vốn tài trợ của tư nhân trong nước nếu nhà tài trợ yêu cầu.
- Mua sắm từ nguồn vốn vay của đơn vị sự nghiệp công lập (trừ một số loại vốn vay đặc thù).
- Lựa chọn nhà thầu ở nước ngoài (trừ trường hợp của cơ quan đại diện).
- Thuê, mua, thuê mua nhà, trụ sở, tài sản gắn liền với đất.
- Xác định hòa giải viên, trọng tài để giải quyết tranh chấp hợp đồng.
- Mua hàng hóa, dịch vụ có giá do Nhà nước định giá cụ thể.
- Mua sắm cho hoạt động dầu khí theo hợp đồng dầu khí đã được duyệt.
Điểm sửa đổi, bổ sung quan trọng:
- Mở rộng cho đơn vị tự chủ: Cho phép đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm chi thường xuyên và chi đầu tư, hoặc tự bảo đảm chi thường xuyên không dùng ngân sách nhà nước được tự quyết định lựa chọn nhà thầu.
Nhiệm vụ Khoa học và Công nghệ: Bổ sung hai khoản mới:
- Cho phép tổ chức chủ trì nhiệm vụ khoa học công nghệ được tự quyết định việc lựa chọn nhà thầu đối với phần kinh phí khoán chi.
Cho phép mua gom trực tiếp hàng hóa, dịch vụ từ hộ gia đình, cá nhân để thực hiện nhiệm vụ khoa học công nghệ trong lĩnh vực nông, lâm, ngư nghiệp.
V. Kết luận
Luật Đấu thầu (cùng các nội dung sửa đổi, bổ sung) đã xác định một phạm vi áp dụng tương đối rõ ràng và chi tiết. Xu hướng sửa đổi cho thấy sự nỗ lực của nhà làm luật trong việc:
- Tập trung vào nguồn vốn nhà nước: Siết chặt quản lý đối với các hoạt động sử dụng ngân sách và các nguồn thu công.
- Tăng quyền tự chủ: Trao thêm quyền tự quyết và sự linh hoạt cho các doanh nghiệp nhà nước (thông qua việc bãi bỏ Khoản 2, Điều 2), các đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ tài chính, và các hoạt động mang tính đặc thù cao như khoa học và công nghệ.
- Làm rõ các ngoại lệ: Quy định cụ thể các trường hợp không phải tuân thủ quy trình đấu thầu nghiêm ngặt, giúp tháo gỡ các vướng mắc trong thực tiễn.
Việc hiểu rõ các đối tượng này không chỉ giúp các cơ quan, tổ chức tuân thủ đúng pháp luật mà còn giúp tận dụng sự linh hoạt của luật để tối ưu hóa hiệu quả hoạt động mua sắm và đầu tư.
Thank & Best Regards!
Khi trích dẫn, chia sẻ thông tin tại các bài viết của tác giả xin vui lòng ghi rõ nguồn “Phan Việt Hiếu – kiemtoanxaydung.vn”
TRUNG TÂM ĐÀO TẠO & TƯ VẤN QUYẾT TOÁN VỐN ĐẦU TƯ [PHAN ANH FIRM]
- [A] Số 204 – 206 Vũ Tông Phan, P. An Phú, TP. Thủ Đức, TP. Hồ Chí Minh
- [E] sotaykiemtoanxaydung@gmail.com / tuvanphananh@gmail.com
- [P & ZALO] 0775.775.266
- Fanpage: SỔ TAY KIỂM TOÁN XÂY DỰNG
- Fanpage: TRUNG TÂM ĐÀO TẠO & TƯ VẤN QUYẾT TOÁN VỐN ĐẦU TƯ
- Nhóm FB: SỔ TAY KIỂM TOÁN XÂY DỰNG
- Nhóm ZALO: QUYẾT TOÁN VỐN ĐẦU TƯ
- Nhóm ZALO: QUYẾT TOÁN NỘI DUNG BỒI THƯỜNG
- Nhóm ZALO: LUẬT ĐẤU THẦU 2023
- Nhóm ZALO: LUẬT ĐẦU TƯ CÔNG 2024
- Trưởng Ban biên tập Diễn đàn KIỂM TOÁN XÂY DỰNG:
- Ông Phan Việt Hiếu – [P& ZALO] 098765.6161
